Zarówno przed, jak i po 1 lipca, do podatników docierała niepokojąca wiadomość o znaczącym rozszerzeniu uprawnień organów podatkowych we wgląd w sytuację majątkową podatnika. Konkretnie rzecz ujmując – chodzi o ich uprawnienie do wglądu w obroty na rachunkach bankowych podatników.
Trzeba jednak pamiętać, że jest to tylko część uprawnień organów podatkowych, jeśli chodzi o kwestie żądania informacji od banków. Niedawna nowelizacja przepisów w ramach Polskiego Ładu jest dobrą okazją, aby o nich przypomnieć.
Obowiązki banków
Na mocy nowego brzmienia art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, bank jest zobowiązany do udzielania informacji m.in. naczelnikowi urzędu skarbowego na temat posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców. Przed 1 lipca 2022 r., prawo do wnioskowania o taką informację mieli Szef Krajowej Administracji Skarbowej oraz naczelnik urzędu celno-skarbowego. Byłoby jednak zbyt dużym uproszczeniem, gdyby nie wskazać, że takie uprawnienie przysługuje organom podatkowym tylko w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi odpowiednio w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Dodatkowo w ramach wspomnianej procedury organy podatkowe mogą zapytać o posiadane lub współposiadane rachunki pieniężne, rachunki papierów wartościowych lub o posiadane pełnomocnictwa do dysponowania takimi rachunkami, liczby tych rachunków, a także obrotów, stanów tych rachunków jak i ich historii. Organ ma prawo wystąpić również do banku o dane wynikające z zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki. W szczególności będzie interesował go okres, na jaki zostały zawarte, wysokości zobowiązań wynikających z tych kredytów lub pożyczek, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty. Skarbówka posiada również uprawnienie żądania umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii. Kolejny uprawnieniem jest możliwość żądania informacji o nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi. W przypadku zapytania w ramach ww. procedur o sprawy obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi – banki również będą zobowiązane do przekazania takich informacji. Na marginesie wskazać trzeba również, że omawiany art. 48 ustawy o KAS nakłada obowiązki informacyjne na inne podmioty prowadzące szeroko rozumianą działalność finansową (kasy oszczędnościowo-kredytowe, inne niż banki podmioty prowadzące działalność maklerską, dostawcy usług płatniczych, zakłady ubezpieczeń, towarzystwa emerytalne).
We wszystkich żądaniach musi zostać określony zakres informacji oraz termin ich przekazania, przy czym termin ten powinien uwzględniać zakres żądanych informacji oraz stopień ich skomplikowania. Nie zmienia to jednak faktu, że o tym czy zakres jest mały czy duży, podobnie jak stopień skomplikowania, decydują organy podatkowe wyznaczając termin (nierzadko krótki dążąc do najszybszego załatwienia sprawy). Rozsądnym w takich przypadkach zdawałoby się wskazanie terminu minimalnego (np. termin nie krótszy niż 30 dni).
Co ważne Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 000 zł na podmiot, który pomimo prawidłowego wezwania w wyznaczonym terminie nie udzielił informacji lub udzielił ich w niepełnym zakresie.
„Stare” uprawnienia organów podatkowych co do możliwości żądania ww. informacji na etapie postępowania podatkowego, kontroli podatkowej czy kontroli celno-skarbowej pozostały bez zmian (art. 49 ustawy o KAS). Bez zmian pozostają również uprawnienia organów podatkowych, w przypadku prowadzonych czynności analitycznych i powzięcia przez nie uprawdopodobnionych informacji o możliwości posługiwania się rachunkiem bankowym wykorzystywanym do prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, uzyskiwania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych czy też uzyskiwania przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach.
Na koniec przypomnijmy, że, jak zapewnia MF, zmieniony przepis ustawy o KAS nie może być stosowany bez uzasadnionej przyczyny i bez powiązania z popełnionymi czynami, które są przedmiotem postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie osoby podejrzewanej o popełnienie tych czynów.
Resort finansów zapewnia, że podatnicy nie muszą się obawiać wprowadzanej zmiany przepisów. Przy udzielaniu informacji banki ściśle przestrzegają tajemnicy bankowej stosując przepisy ustawy Prawo bankowe. Dane przekazane przez banki są chronione tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.
Podstawa prawna:
- art. 48 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 813 ze zm.)