Już za chwilę wchodzą w życie przepisy o fundacjach rodzinnych. Ustawa z 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej zacznie obowiązywać dokładnie 22 maja 2023 r.
Czym jest fundacja rodzinna?
Wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej do polskiego prawa ma duże znaczenie dla przedsiębiorstw rodzinnych – głównym jej celem jest gromadzenie i zabezpieczenie majątku na przyszłość w sytuacji, gdy spadkobiercy przedsiębiorcy nie będą chcieli lub mogli nim bezpośrednio zarządzać. Art. 2 ww. ustawy wskazuje wprost, że fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Osobowość prawną fundacja zyskuje z momentem wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Aby do tego doszło, konieczne jest złożenie przed notariuszem oświadczenia o ustanowieniu fundacji, ustalenie statutu, ustanowienie organów fundacji oraz wniesienie funduszu założycielskiego.
Dalsze przepisy ustawy wskazują sposób funkcjonowania fundacji, zarządzania majątkiem czy wyszczególnienie osób związanych z fundacją.
Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej
Co do zasady fundacje rodzinne mają prawo prowadzić działalność gospodarczą tylko w ściśle określonych przypadkach wskazanych w ustawie (art. 5). Działalność może być prowadzona w zakresie m.in. zbywania mienia, o ile nie zostało one wcześniej nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, najmy, dzierżawy, nabywania i zbywania papierów wartościowych czy udzielania pożyczek spółkom „powiązanym” (takim, w których spółka posiada udziały lub jest wspólnikiem) bądź beneficjentom. Ustawa wskazuje również kilka innych przykładów, ale jak widać zakres działalności jest wąski. Ustawodawca zabezpieczył się przed wykraczaniem przez fundacje poza ten zakres, nakładając sankcyjną stawkę podatkową w wysokości 25 proc. w przypadku prowadzenia działalności innej niż wskazana w ustawie – o czym niżej.
Opodatkowanie fundacji rodzinnych
Kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest opodatkowanie fundacji rodzinnych. Zastosowanie do fundacji rodzinnej jako osoby prawnej w zakresie opodatkowania będą miały przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Mimo tego, że formalnie fundacja rodzinna w myśl ustawy ma status podatnika CIT, to korzystać ona będzie ze zwolnienia podmiotowego zgodnie z dodanym pkt 25 w art. 6 ust. 1 ustawy o CIT. W większości sytuacji (choć, jak wskazano w ustawie, są od tego wyjątki) fundacja nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego. Zarówno gromadzenie majątku, jak i prowadzenie działalności wymienionych wprost w ustawie nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym. To zdecydowanie korzystne rozwiązanie, oznacza bowiem, że wniesienie wkładów na poczet pokrycia funduszu założycielskiego czy prowadzenie działalności przez fundację pozostanie poza zakresem opodatkowania CIT.
Wyjątki od zwolnień
Przepisy ustawy o fundacji rodzinnej wprowadzają zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych w zakresie nie tylko zwolnienia z podatku dochodowego dla fundacji, ale również wyjątków od ogólnej zasady zastosowania zwolnienia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 6 ust. 6 i 7, zwolnienie z podatku dochodowego dla fundacji rodzinnych nie ma zastosowania do podatku od przychodów z budynków a także do przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej (są to składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów) a także mienia przekazywanego w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. W takim przypadku podatek dochodowy wynosi 15 proc. podstawy opodatkowania. Dodatkowo, w zakresie w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres działalności dozwolonej dla fundacji zgodnie z art. 5. ustawy, stawka podatku wynosi 25 proc. podstawy opodatkowania.
Pozostałe kwestie podatkowe
Z zasady świadczenia uzyskiwane przez beneficjentów fundacji będą podlegały opodatkowaniu PIT – jedynie nabycie świadczeń przez fundatora i jego najbliższą rodzinę będzie zwolnione w tym zakresie z opodatkowania. Za najbliższą rodzinę uważa się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierbów, zięciów i synowe, rodzeństwo, ojczyma lub macochę, teściów. Jak widać więc, krąg najbliższej rodziny jest szeroki, co pozwala na rozszerzenie grona osób uzyskujących świadczenia w ramach fundacji rodzinnej.
W kwestii podatku od spadków i darowizn – będzie obowiązywało wyłączenie z opodatkowania w przypadku spełnienia świadczenia na rzecz osób wpisanych na listę beneficjentów fundacji.
Podstawa prawna:
- ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. poz. 326 ze zm.)