Zasadniczo, zgodnie z art. 32 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, dokonuje się odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych poprzez systematyczne, planowe rozłożenie wartości początkowej składnika majątku na cały okres jego amortyzacji. Jednakże, w myśl art. 32 ust. 6 ustawy o rachunkowości, dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjno-umorzeniowe w sposób uproszczony, jednorazowo odpisując wartość środków trwałych o wartości nieprzekraczającej 10 tys. zł netto.
Jednorazowa amortyzacja w przepisach o podatku dochodowym
Przepisy o podatkach dochodowych zezwalają na jednorazową amortyzację tego typu środków trwałych lub też bezpośrednie zaliczenie takich środków trwałych do kosztów uzyskania przychodów. Mówi o tym:
- art. 16d ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,
- art. 22d ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podatnik otrzymuje więc zezwolenie na jednorazową amortyzację samochodów osobowych, w tym używanych i/lub wykupionych z leasingu.
Przykład: Podatnik w dniu 10 listopada 2022 r. wykupił z leasingu operacyjnego samochód osobowy o wartości początkowej 650 zł. W tym samym miesiącu samochód ten został oddany do używania. Samochód osobowy należało wprowadzić do ewidencji środków trwałych oraz zastosować jednorazowy odpis amortyzacyjny. Względnie można również bezpośrednio zaliczyć wartość 650 zł do kosztów uzyskania przychodów, bez zastosowania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego.
Przykład: Podatnik w ciągu całego roku zakupił 20 środków trwałych o wartości początkowej 6 tys. zł (łącznie: 120 tys. zł). Wszystkie jednorazowe odpisy amortyzacyjne o łącznej wartości 120 tys. zł będą stanowiły koszty uzyskania przychodu. Nie obowiązują w tym przypadku żadne limity.
Amortyzacja do 100 tys. złotych
Dopuszczalne jest stosowanie jednorazowej amortyzacji (ulgi amortyzacyjnej), o której mowa w art. 16k ust. 14 – 21 ustawy o CIT oraz art. 22k ust. 14 – 21 ustawy o PIT.
Podatnicy mogą jednorazowo amortyzować, a więc jednorazowo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (amortyzacja podatkowa) środki trwałe do wysokości 100 tys. zł w danym roku podatkowym. Należy mieć na uwadze, iż ulga ta – jak zazwyczaj wiele innych ulg podatkowych – stawia przed podatnikiem wiele warunków do spełnienia:
- przede wszystkim muszą to być środki trwałe nowe fabrycznie, nie mogą być używane, wykupione z leasingu, etc.,
- muszą to być środki trwałe zaliczane do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych; pominięto grupę 1, 2 i 7. Zatem nie można w ramach tej ulgi amortyzować jakichkolwiek środków transportu; zarówno samochodów osobowych, jak i ciężarowych. Wykluczony jest także zakup gruntu, budynków i budowli;
- z ulgi korzystamy w tym roku podatkowym, w którym dokonaliśmy zakupu i w którym wprowadziliśmy do ewidencji środków trwałych;
- kwota 100 tys. zł obejmuje wpłaty na poczet nabycia środków trwałych, których dostawa nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych (zaliczki, zadatki, przedpłaty);
- warunek limitu 100 tys. zł nie musi być wypełniony przez podatnika poprzez zakup jednego środka trwałego o takiej właśnie wysokości; podatnik może zakupić kilka środków trwałych o łącznej wysokości 100 tys. zł, ale wartość żadnego z nich nie może być niższa niż 10 tys. zł (zatem można nazwać tę ulgę amortyzacją 10 – 100 tys. zł);
- ewentualnie łączna wartość co najmniej 2 środków trwałych musi wynosić co najmniej 10 tys. zł, a wartość każdego z nich przekraczać 3,5 tys. zł.
Przykład: Podatnik kupił 14 listopada dwie nowe fabrycznie maszyny o wartości początkowej 30 tys. zł każda. Obydwie maszyny zamortyzował jednorazowo, zaliczając do kosztów uzyskania przychodów kwotę 60 tys. zł.
Przykład: Podatnik prowadzący przedsiębiorstwo transportowe zakupił samochód ciężarowy o wartości 100 tys. zł. Nie może skorzystać z ulgi w postaci jednorazowej amortyzacji do 100 tys. zł, gdyż nabył środek transportu, kwalifikowany do grupy 7 KŚT.
Przykład: Podatnik kupił dwa urządzenia, w tym jedno nowe fabrycznie o wartości początkowej 50 tys. zł, a drugie używane o wartości początkowej 30 tys. zł. Skorzystać z ulgi amortyzacyjnej do 100 tys. zł tylko w ramach zakupu tego pierwszego środka trwałego. Używany środek trwały nie może skorzystać z jednorazowego odpisu amortyzacyjnego.
Przykład: Podatnik zakupił dwa urządzenia nowe fabrycznie, każde o wartości początkowej 5 tys. zł. Łącznie ich wartość wynosi 10 tys. zł, zatem mogą one skorzystać w ulgi amortyzacyjnej o wartości 100 tys. zł. Podatnik może jednak zrezygnować z tej ulgi i wybrać jednorazowy odpis amortyzacyjny dla niskocennnych środków trwałych. Wówczas nie musi martwić się przekroczeniem limitu 100 tys. zł w ciągu roku podatkowego.
Co na to ustawa o rachunkowości, w przypadku tych podatników, którzy prowadzą księgi rachunkowe?
Można dla celów bilansowych dokonywać odpisów amortyzacyjno-umorzeniowych systematycznie, planowo rozłożonych w czasie (amortyzacja bilansowa), a dla celów podatkowych – ewidencjonować jednorazowe odpisy amortyzacyjne na kontach pozabilansowych (amortyzacja podatkowa).
Jeżeli jednak podatnik korzysta ze statusu mikrojednostki lub małej jednostki, to powinien zastanowić się nad zastosowaniem art. 32 ust. 7 ustawy o rachunkowości i dokonywać odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych wg zasad w przepisach podatkowych.
Trzeba jednakże pamiętać o wykluczeniu, o którym mowa w art. 32 ust. 8 ustawy, zgodnie z którym art. 32 ust. 7 nie mogą stosować spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne i spółki jawne lub komandytowe, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.
Duża amortyzacja jako pomoc de minimis
Możliwe są również – traktowane jako pomoc de minimis – jednorazowe odpisy amortyzacyjne, przewidziane w ramach art. 16k ust. 7 – 13 ustawy o CIT (tzw. duża amortyzacja) oraz art. 22k ust. 7 – 13 ustawy o PIT.
Warunki, które musi spełniać podatnik, aby skorzystać z dużej amortyzacji:
- środki trwałe nie muszą być nowe fabrycznie, mogą być używane;
- środki trwałe musza należeć do grupy 3-8 KŚT z wyjątkiem samochodów osobowych; zatem w tym przypadku możliwy będzie zakup samochodu ciężarowego;
- wysokość nie przekracza limitu 50 tys. euro (według średniego kursu NBP na pierwszy roboczy dzień października roku poprzedzającego, w zaokrągleniu do 1 tys. zł) łącznej wartości odpisów amortyzacyjnych, w roku podatkowym wprowadzenia do ewidencji środków trwałych;
- w limicie 50 tys. euro nie uwzględniamy zakupu niskocennych środków trwałych (do 10 tys. zł);
- nie mogą korzystać z tej ulgi nowoutworzeni podatnicy, którzy powstali wskutek przekształcenia, połączenia lub podziału albo w wyniku przekształcenia spółki niebędącej osobą prawną (np. sp. jawnej) albo przez osoby fizyczne, które wniosły na poczet kapitału składniki majątku o wartości minimum 10 tys. euro;
- muszą być podatnikami rozpoczynającymi działalność lub małymi podatnikami.
Przykład: Podatnik kupił w maju 2022 roku samochód ciężarowy o wartości początkowej 200 tys. zł, 20 maszyn po 5 tys. zł każda (łącznie 100 tys. zł) oraz cztery nowe fabrycznie maszyny o wartości 25 tys. zł każda (łącznie: 100 tys. zł). Wszystkie zakupione przez podatnika środki trwałe zostały zamortyzowane jednorazowo:
- samochód ciężarowy w ramach dużej amortyzacji,
- 20 maszyn po 5 tys. zł każda zostało potraktowanych jako niskocenne środki trwałe,
- cztery nowe fabrycznie maszyny po 25 tys. zł każda zostały zamortyzowane w ramach amortyzacji do 100 tys. zł.
Podstawa prawna:
- art. 16a i nast. ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst. jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1800 ze zm.)
- art. 22a i nast. ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1128 ze zm.)
- art. 32 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 217 ze zm.)