Osoby, które zamierzają rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, niejednokrotnie zastanawiają się nad tym, jaka ma być forma, w jakiej będzie ona wykonywana. Najczęściej decydują się na tzw. jednoosobową działalność gospodarczą lub – jeśli przedsięwzięcie jest planowane z inną osobą – spółkę cywilną. Przed podjęciem decyzji warto jednak poznać także inne formy prowadzenia działalności gospodarczej.
CEIDG lub rejestr przedsiębiorców KRS
Kwestie dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej regulują przepisy ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. I tak, w myśl art. 17 ust. 1 tej ustawy, działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
W oparciu o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej działalność gospodarczą – jednoosobowo lub w formie spółki cywilnej – prowadzą osoby fizyczne.
Rejestr przedsiębiorców jest jednym z rejestrów prowadzonych przez Krajowy Rejestr Sądowy. Zgodnie z art. 36 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, w rejestrze tym ujmuje się między innymi spółki:
- jawne,
- partnerskie,
- komandytowe,
- komandytowo-akcyjne,
- z ograniczoną odpowiedzialnością.
Wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS podlegają także między innymi stowarzyszenia czy fundacje prowadzące działalność gospodarczą (podmioty te mogą funkcjonować także nie prowadząc działalności gospodarczej, a wtedy nie są wpisywane do tego rejestru).
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Zasady wpisu do CEIDG reguluje ustawa z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy. Tak, jak zostało to określone w art. 17 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG. Warto wiedzieć, że możliwe jest wskazanie we wniosku daty przyszłej.
Spółka cywilna
Spółka cywilna jest spółką osobową, uregulowaną w art. 860-875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 860 par. 1 kc., przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Przepis ten nie zawęża kręgu podmiotów, które mogą zawrzeć umowę spółki cywilnej jedynie do osób fizycznych. Tak więc wspólnikiem może zostać także osoba prawna, np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, czy też jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której przepis prawa przyznaje zdolność prawną, np. spółka jawna.
Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej – nie jest podmiotem prawa ani jednostką organizacyjną. Nie posiada ona własnego mienia – nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność (wspólność) łączną. Wspólnicy, którzy decydują się na prowadzenie przedsiębiorstwa w ramach spółki cywilnej muszą mieć status przedsiębiorców, wpisanych w CEIDG lub do rejestru przedsiębiorców KRS.
Spółka jawna
Kwestie dotyczące spółki jawnej uregulowane są w art. 22-85 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z art. 22 par. 1 ksh, spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Spółka ta nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną, co oznacza, że może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Wspólnikami spółki jawnej mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Spółka partnerska
Spółka partnerska, to spółka, której dotyczą art. 86-101 ksh. Taką spółką jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Może być ona zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. Takimi zawodami są zawody: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.
Spółka komandytowa
Spółką komandytową, o której mowa w art. 102-124 ksh, jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Spółka komandytowo-akcyjna
Przepisy dotyczące spółki komandytowo-akcyjnej są zawarte w art. 125-150 ksh. Spółka ta jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to spółka kapitałowa, której funkcjonowanie uregulowane jest w art. 151-300 ksh. Spółka ta może być utworzona przez jedną albo więcej osób – mogą być osoby fizyczne albo osoby prawne
Jednym z istotniejszych zagadnień, które powinna poznać osoba decydująca się na założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest problematyka odpowiedzialności za zobowiązania takiej spółki. Podkreślić należy wyraźnie, że rzeczywiście odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania ogranicza się wyłącznie do wysokości wniesionego wkładu – nie odpowiada on majątkiem osobistym. Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy wspólnik jest jednocześnie członkiem zarządu spółki. Zgodnie bowiem z art. 299 par. 1 i 2 ksh, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Podstawa prawna:
- art. 17 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 162 ze zm.)
- art. 36 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1683 ze zm.)
- ustawa z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., 541 ze zm.)
- art. 860-875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.)
- art. 22-300 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1467 ze zm.)