Nowe zasady ustalania sankcji VAT

SLIM VAT 3 wprowadził zmiany w ustalaniu sankcji VAT. Wysokość kary zależeć będzie teraz od uznania organu, choć ma być bardziej sprawiedliwie.

Czym jest sankcja VAT?

Sankcja VAT to dodatkowe zobowiązanie w podatku od towarów i usług, ustalane wobec podatników, którzy nie złożyli deklaracji podatkowej oraz nie wpłacili kwoty zobowiązania podatkowego, lub którzy w złożonej deklaracji podatkowej wykazali:

• kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej,
• kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej,
• kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe wyższą od kwoty należnej,
• kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego.

Regulacje dotyczące omawianej sankcji zawarte są w ustawie o VAT (art. 112b – 112c). Aktualnie obowiązujące przepisy przewidują, że wysokość sankcji VAT wynosi do 30 proc. kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe. W określonych sytuacjach sankcja może ulec jednak obniżeniu bądź podwyższeniu. Jeśli po zakończonej kontroli (podatkowej lub celno-skarbowej) podatnik złoży deklarację podatkową lub jej korektę, uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i do dnia złożenia korekty wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego lub zwróci niesłusznie zwróconą mu nadwyżkę (wraz z odsetkami za zwłokę), sankcja VAT wyniesie do 20 proc. Jeśli zaś podatnik skoryguje swoje błędy po rozpoczęciu kontroli, ale przed jej zakończeniem oraz najpóźniej w dniu złożenia korekty wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego lub zwróci nienależną kwotę zwrotu, sankcja VAT wyniesie do 15 proc. Natomiast, w zakresie, w jakim nieprawidłowość była skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę, wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego, w części dotyczącej podatku naliczonego wynikającą z faktury, która:

• została wystawiona przez podmiot nieistniejący,
• stwierdza czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
• podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności

– wynosi 100 proc. przy czym podwyższonej sankcji również nie stosuje się w zakresie ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Są sytuacje, gdy sankcji nie będzie

Sankcja VAT nie zostanie ustalona:

• 1) jeśli przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej podatnik:

•  złożył odpowiednią korektę deklaracji podatkowej albo
•  złożył deklarację podatkową z wykazanymi kwotami podatku

– oraz wpłacił na rachunek urzędu skarbowego kwotę wynikającą ze złożonej deklaracji albo korekty deklaracji podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;

• 2) w zakresie ustalania dodatkowego zobowiązania podatkowego, w przypadku gdy zaniżenie kwoty zobowiązania podatkowego lub zawyżenie kwoty zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, wiąże się z:

•  popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami,
•  nieujęciem podatku należnego lub podatku naliczonego w rozliczeniu za dany okres rozliczeniowy, a podatek należny lub podatek naliczony został ujęty w poprzednich okresach rozliczeniowych lub w okresach następnych po właściwym okresie rozliczeniowym, jeżeli nastąpiło to przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej;

• 3) w zakresie ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Sankcja VAT niezgodna z przepisami wspólnotowymi

Co ważne, o niezgodności polskich regulacji dotyczących sankcji VAT przesądził 15 kwietnia 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-935/19). Trybunał rozstrzygnął, że polskie przepisy – z uwagi na brak uwzględnienia przy ustalaniu kary charakteru i wagi konkretnego naruszenia – są sprzeczne z dyrektywą Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. oraz z unijną zasadą proporcjonalności. Trybunał wyraził wyraźny sprzeciw wobec regulacji przewidującej sankcję niezależnie od przyczyny stwierdzonej nieprawidłowości. Wskazał też na potrzebę skonstruowania przepisów w taki sposób, by stawkę można było obniżyć stosownie do okoliczności danej sprawy.

Od teraz wysokość kary będzie dopasowana do rodzaju i wagi naruszenia

W konsekwencji wyroku Trybunału, regulacje dotyczące sankcji VAT zostały znowelizowane. 6 czerwca 2023 r. obowiązywać zaczęły nowe przepisy wprowadzone w ramach pakietu SLIM VAT 3. Nadają one organom uprawnienia do miarkowania sankcji, tj. ustalania jej w sposób uwzględniający charakter i wagę konkretnego naruszenia prawa. Sztywne stawki sankcji zostały zastąpione rozwiązaniem polegającym na ustalaniu kary do wysokości odpowiednio 30, 20 i 15 proc. Ustawodawca pozostawił organom swobodę w określaniu wysokości sankcji, nadając tej regulacji charakter uznania administracyjnego. W tym zakresie do ustawy o VAT dodany został art. 112b ust. 2b, zgodnie z którym ustalając dodatkowe zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w ust. 1-2a, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego bierze pod uwagę:

• okoliczności powstania nieprawidłowości,
• rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości,
• rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku,
• kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwotę zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe,
• działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

Podstawa prawna:

• ustawa z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059)