Rozłożenie na raty zaległości podatkowej jest jedną z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Konstrukcja ulg sprawia, że mogą z nich skorzystać osoby będące w najtrudniejszych sytuacjach, nie mogące sobie pozwolić na jednorazową płatność często wysokich obciążeń podatkowych. Co ważne i niejednokrotnie podkreślane przez organy i sądy administracyjne, decyzje w sprawach ulg mają charakter uznaniowy – oznacza to, że to organ decyduje po zbadaniu wszystkich przesłanek, czy podatnik będzie miał prawo skorzystać z ulgi czy też nie spełnia ku temu warunków. Jak wynika z orzecznictwa i interpretacji organów, wiele w tej kwestii zależy od samego podatnika.
Przesłanki udzielenia ulg w spłacie zobowiązań podatkowych
Przesłanką udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych jest istnienie ważnego interesu podatnika lub istnienie interesu publicznego. Co istotne, przepisy nie precyzują, czym są te ważne interesy – czy to podatnika, czy publiczny. Za ważny interes podatnika można uznać trudną sytuację materialną spowodowaną wydarzeniami, na które podatnik nie ma wpływu. Natomiast jako przykład ważnego interesu publicznego można wskazać sytuację, w której brak ulgi prowadziłby do upadłości dużego przedsiębiorcy, z kolei umorzenie zaległości podatkowej lub jej rozłożenie na raty przyczyniłoby się do umożliwienia mu wyjścia z trudnej sytuacji gospodarczej i w przyszłości generowanie nowych wpływów podatkowych czy tworzenie nowych miejsc pracy.
Jednak, jak już zostało wspomniane wyżej, są to kwestie bardzo ocenne, ich ocena należy do organu, który rozpatruje wniosek o zastosowanie ulgi.
Dowody – po czyjej stronie leży obowiązek ich przedstawienia?
W jednym z ostatnich orzeczeń NSA uznał, że po stronie podatnika, czyli podmiotu ubiegającego się o ulgę w spłacie zobowiązań leży obowiązek wykazania czegoś więcej niż jedynie powołania się na swoją trudną sytuację życiową. Chodziło o sprawę podatnika, który w 2019 r. wystąpił do organu z wnioskiem o rozłożenie na raty zaległości podatkowych. Tłumaczył on, że w 2018 r. trafił do zakładu karnego, gdzie nie miał zatrudnienia i nie mógł w żaden sposób uregulować należności. Podkreślił też, że w tym samym roku urodziła mu się córka, która cierpi na rzadką chorobę, co spowodowało zwiększenie obowiązku alimentacyjnego przy jednoczesnym braku dochodu oraz zaległościach podatkowych przekraczających jego możliwości.
Organ odmówił mu jednak prawa do ulgi z uwagi na brak przesłanki ważnego interesu podatnika – zdarzenia, które wystąpiły nie mają znamion zdarzeń losowych, nadzwyczajnych, na które podatnik nie miał wpływu. Ponadto podatnik w żaden sposób nie wykazał (nie przedstawił dowodów), że ma jakiekolwiek szanse na podjęcie pracy zarobkowej czy inne uzyskanie dochodu pozwalającego na spłatę zaległości w proponowanych ratach.
Charakter uznaniowy ulg
Sądy niejednokrotnie podkreślały (i podkreślają), że wydana na podstawie art. 67a par. 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej decyzja w przedmiocie ulgi w spłacie zobowiązań ma charakter uznaniowy. Należy to rozumieć w ten sposób, że nawet spełnienie określonej w tym przepisie przesłanki w postaci zaistnienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego nie oznacza powstania po stronie organów podatkowych obowiązku udzielenia ulgi, a jedynie stwarza możliwość jej udzielenia. Spełnienie tych przesłanek powoduje, że organ ma możliwość rozważenia zasadności wniosku podatnika. Ponadto sądy w procesie kontroli rozstrzygnięcia organu ograniczają się jedynie do zbadania, czy w toku postępowania zebrano w sposób wyczerpujący materiał dowodowy i wyjaśniono istotne okoliczności faktyczne oraz dokonano prawidłowej oceny przesłanek warunkujących zastosowanie ulg. Sądy nie kontrolują w tym zakresie zasadności i treści rozstrzygnięcia organu.
Obowiązki podatnika
Podsumowując podatnik, który stara się o uzyskanie ulgi w spłacie zobowiązań (np. rozłożenie na raty zaległości podatkowej) powinien zadbać i w sposób wyczerpujący przedstawić swoje stanowisko oraz sytuację, a także przedłożyć organowi odpowiednie dowody potwierdzające wystąpienie niezależnych od niego wydarzeń, które spowodowały trudności lub niemożliwość spłaty zobowiązania w terminie. Jednak musi też pamiętać, że nawet pomimo odpowiedniego udokumentowania i szczegółowego wyjaśnienia swojej sytuacji, organ nie ma obowiązku przyznać mu ulgi w spłacie zobowiązania. Organ ma bowiem prawo, a nie obowiązek udzielenia wnioskowanej ulgi.
Podstawa prawna:
- art. 67a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 2383)