Przez umowę o dzieło, zgodnie z art. 627 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło a umowa zlecenia
Treść powyższego przepisu przedsiębiorcy, którzy planują zawarcie umowy o dzieło, zwykle znają. Muszą mieć jednak na uwadze to, czy rzeczywiście ta umowa w danej sytuacji jest właściwą. Niekiedy może okazać się, że zastosowanie powinna mieć umowa zlecenia. Kwestia ta jest o tyle istotna, że o ile umowa o dzieło co do zasady nie jest tytułem do objęcia wykonawcy ubezpieczeniem zdrowotnym czy społecznym, to już umowa zlecenia zawierana przez zleceniobiorcę poza jego działalnością gospodarczą, którą być może prowadzi, co do zasady jest takim tytułem. Wyjątek dotyczy tylko osób uczących się, do czasu ukończenia przez nie 26 roku życia.
W tym kontekście najważniejsze jest to, że istota umowy o dzieło polega na realizacji oznaczonego, a nie jakiegokolwiek dzieła. Jak czytamy w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 września 2020 r., sygn. akt II GSK 3992/17, każde działanie ludzkie prowadzi do jakiegoś rezultatu i wiąże się ze zmianą otaczającej rzeczywistości, powstaniem, unicestwieniem lub przerobieniem czegoś, nie oznacza to jednak, że zawsze rezultat działania człowieka odpowiada cechom dzieła w rozumieniu przepisów o umowie o dzieło. Aby zatem możliwa była kwalifikacja stosunku zobowiązaniowego jako umowy o dzieło, rezultat działań ludzkich musi spełniać kryteria, jakie ustawodawca stawia umowom o dzieło.
Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają definicji dzieła. Na gruncie orzecznictwa i doktryny prawniczej, przez dzieło rozumie się zarówno przedmiot materialny, jak i dobro niematerialne. W efekcie takiej umowy musi powstać konkretne, zindywidualizowane dzieło. Ważne jest więc to, aby strony jednoznacznie określiły, co powinno zostać wykonane.
Wynagrodzenie
Do umowy o dzieło nie mają zastosowania przepisy dotyczące płacy minimalnej, o której mowa w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Kwestii wynagrodzenia, jakie jest należne za wykonanie dzieła, dotyczą art. 627-632 k.c. Jak w nich czytamy, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Ponadto wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Jeżeli zaś w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych.
Zgłoszenie umowy o dzieło do ZUS
Samoistnie wykonywana umowa o dzieło nie stanowi tytułu do objęcia wykonawcy ubezpieczeniem zdrowotnym ani społecznym – ani obowiązkowym ani dobrowolnym. Wyjątkiem jest sytuacja, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Na uwadze należy jednak mieć to, że zgodnie z art. 36 ust. 17 tej ustawy, płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy. Zgłoszenia tego dokonuje się na formularzu RUD.
Podstawa prawna:
- art. 627 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.)
- ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst. jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.)